UWV ontwikkelt en gebruikt datatoepassingen om de dienstverlening aan cliënten en werkgevers te verbeteren of te vernieuwen. UWV vindt het belangrijk dat dit zorgvuldig en weloverwogen gebeurt. Daarom heeft UWV een Commissie Data Ethiek ingesteld die gevraagd en ongevraagd kan adviseren over datatoepassingen die impact hebben op cliënten. De commissie is samengesteld uit externe en interne experts en staat onder voorzitterschap van hoogleraar Jeroen van den Hoven, hoogleraar Ethiek en Technologie aan de TU Delft.
UWV wil meer en slimmer gebruik maken van data om de dienstverlening aan cliënten en ondernemers verder te verbeteren. Persoonlijker en meer op maat. ‘Datagedreven werken is een essentieel middel om ons werk te kunnen doen’, zegt Johanna Hirscher, tijdelijk lid van de Raad van Bestuur van UWV. ‘Bijvoorbeeld, als een cliënt belt, moet je in één oogopslag kunnen zien wie hij is, wat hij van ons nodig heeft, op welke manier. Met meer dan één miljoen mensen in je bestand, kun je zulke dingen niet uit je hoofd weten. Daar hebben we databestanden en datatoepassingen bij nodig.’
Daarbij staat voorop dat UWV op een ethisch verantwoorde en transparante manier wil omgaan met het verzamelen en interpreteren van gegevens. Eerder publiceerde UWV daarom al het Kompas Data Ethiek. Daarin staan de uitgangspunten omschreven die UWV toepast bij het gebruik van data en ontwikkelen van algoritmen. Zo mag bijvoorbeeld het gebruik van data en technologie er niet toe leiden dat bepaalde mensen of groepen onbedoeld of onbewust worden achtergesteld of bevoordeeld. Het gebruik van data is altijd onder controle van medewerkers van UWV; er is altijd sprake van menselijke tussenkomst.
De Commissie Data Ethiek is een volgende stap. De commissie wordt gevormd met externe experts uit het ethische vakgebied en UWV-medewerkers met expertise op het gebied van privacy, dienstverlening, informatiebeveiliging en juridische zaken. Ze gaan er op toezien dat de waarden en uitgangspunten van het Kompas Data Ethiek ook overal worden toegepast. Hirscher: ‘De burger móet erop kunnen vertrouwen dat UWV goed en zorgvuldig met zijn gegevens om gaat. Met de inrichting van het Kompas Data Ethiek, de Commissie Data Ethiek en het opzetten van een algoritmeregister gaan wij verder dan de minimumeis die de wetgever stelt. Vanwege dat noodzakelijke vertrouwen in ons – en daarmee in de overheid en in de samenleving – hebben wij namelijk niet alleen een wettelijke, maar ook een morele verplichting.’
‘UWV neemt verantwoord gebruik datatoepassingen serieus’
De commissie staat onder voorzitterschap van Jeroen van den Hoven, hoogleraar Ethiek en Technologie aan de TU Delft. ‘De taak van de Commissie Data Ethiek is om mee te denken over ethische dilemma’s die ontstaan door toepassing van datatechnologieën’, zegt hij. ‘Aan ons de taak om naar deze vraagstukken te kijken en te adviseren over oplossingen. UWV laat hiermee zien dat het verantwoord gebruik van datatoepassingen serieus neemt. Ik ben niet alleen als voorzitter, maar ook als burger blij dat UWV dit vroegtijdig oppakt.’
Naast voorzitter Van den Hoven is er nog een tweede extern lid van de commissie. Ook Sandjai Bhulai, hoogleraar Business Analytics aan de VU Amsterdam, gaat met een kritisch oog kijken naar het gebruik van data en algoritmes bij UWV. Bhulai: ‘Datatechnologie kan tot grote verbetering van de dienstverlening leiden. Maar mét de kansen komen ook de risico’s. Bij elke mogelijke toepassing moet je je afvragen: wat doet deze toepassing, hoe dan, met welk doel, wat zijn de risico’s. En vooral: kan ik dit uitleggen aan mijn cliënten. Kun je dat niet, dan is een toepassing niet ethisch verantwoord.’
Samenwerking met TU Delft
Naast de inzet van beide hoogleraren in de commissie gaat UWV een overeenkomst aan met de TU Delft. Daar wordt een promotieplek gecreëerd voor een promovendus van de TU op het terrein van data ethiek in de sociale zekerheid. Het onderzoek past binnen de expertise van de TU Delft in digitale ethiek, waar ook nauw samengewerkt wordt met tal van Delftse initiatieven op het gebied van Data Science en AI.
