Er is veel financiële onzekerheid rond de gemeentelijke begroting die het Amsterdamse college komende week presenteert. Dat er geld opgehaald zal worden bij de hotels, is echter een zekerheid.
23 september 2023, 03:01
Een week na Prinsjesdag is het de beurt aan de Amsterdamse wethouder Hester van Buren (PvdA, Financiën) om de begroting te presenteren. Het Amsterdamse college wacht op veel vlakken op duidelijkheid van Den Haag, omdat beleid daar op losse schroeven is komen te staan door de ongeplande verkiezingen.
De keuzes van een nieuw kabinet zullen ook invloed hebben op Amsterdam, van zorg en asiel tot veiligheid: niet alleen wat het beleid betreft, maar ook als het gaat om taken die bij gemeenten komen te liggen én het geld die de uitvoer hiervan kost.
Bovendien staan gemeenten, waaronder Amsterdam, lijnrecht tegenover Den Haag wat betreft het geld dat gemeenten op de lange termijn krijgen uit Den Haag. Die pot, het gemeentefonds, wordt vooralsnog kleiner na 2026, terwijl het huishoudboekje van veel gemeenten door inflatie, stijgende rentelasten en personeelstekorten nu al onder hoge druk staat.
Noodfonds voor mkb’ers
De begroting voor 2024 van 6,6 miljard euro helemaal naar eigen hand zetten, is voor Van Buren ingewikkeld. In de praktijk ligt een flink gedeelte al vast doordat de gemeente een heleboel wettelijk voorgeschreven taken heeft. Wegen en schoolgebouwen moeten worden onderhouden, de stad moet worden beveiligd worden en uitkeringen betaald.
Van Buren kan wél potjes geld vinden die voor kleine groepen een groot verschil maken. Zo besloot het college bij de begroting vorig jaar om Amsterdammers of bedrijven te helpen die het financieel zwaar hebben. “We hebben een klein beetje vet op de botten,” zei Van Buren toen. Maar ze waarschuwde toen ook al voor de toekomst: “Er is helaas geen kast meer die ik kan opentrekken voor een bak geld. We zullen meteen moeten kijken waar we kunnen inleveren.”
Met steeds meer bedrijven die omvallen en mensen die financieel een barre winter voor de boeg hebben, is het de vraag of het linkse college dit keer weer ruimte ziet om bij te springen. Zo is het nog niet duidelijk of de gratis ov-kaartjes voor kinderen tot 12 jaar of het noodfonds voor mkb’ers en maatschappelijke organisaties met een jaar verlengd worden.
Ophalen afval
In de begroting zitten ook veel projecten die eerder al zijn beloofd aan de Amsterdammers. Voor een nieuw theater De Meervaart (96,5 miljoen euro), het Nationaal Slavernijmuseum (29 miljoen) en de renovatie van het Flevoparkbad (32,6 miljoen) zijn dit voorjaar al grote sommen geld aangekondigd. De bedragen zullen in de begroting worden uitgesmeerd over de komende jaren.
Deze projecten zijn gestart om de groei van de stad te accommoderen. Maar geen enkel project is zeker, zo bleek ook vorig jaar, toen 135 miljoen euro voor de brug over het IJ opeens uit de Amsterdamse begroting verdween. Na veel reuring van partijen in de raad werd hier in april weer 100 miljoen euro voor gereserveerd, maar de scepsis blijft.
Oppositiepartijen in Amsterdam hameren er bovendien al langer op dat bepaalde ‘prestigeprojecten’ – ze wijzen vooral op de Meervaart – niet moeten doorgaan en dat dit geld nodig is om kerntaken in de stad grondiger op te pakken. Zij zouden bedragen die hiervoor gebruikt worden liever zien gaan naar het beter ophalen van afval of het veiliger maken van het leven van queers in Amsterdam, zoals de VVD heeft betoogd.
Kaasschaaf
Het opstellen van de begroting binnen deze context leverde deze zomer een moeilijke puzzel op voor Van Buren. Ze had daarbij ook nog te luisteren naar de wensenlijst van het hoogste bestuurlijke orgaan, de gemeenteraad. Veel moties zijn het afgelopen jaar met een meerderheid aangenomen; daar moet de wethouder geld voor vrijmaken.
Zo verwacht de PvdA geld om te onderzoeken hoe bruine kroegen beschermd kunnen worden, is aan Denk een voetbaltoernooi voor kinderen tijdens het jubileumjaar van Amsterdam 750 jaar beloofd en kreeg de VVD een raadsmeerderheid achter een masterplan voor extra handhavers.
De kans is groot dat Van Buren aan alle wethouders heeft gevraagd om met de kaasschaaf door de eigen begroting te gaan om dat allemaal te financieren. Het zal uit de details moeten blijken hoe dit is gelukt. Voor raadsleden is het vaak ingewikkeld om hier hun controlerende taak goed uit te voeren en te zien waar het geld vandaan komt, laat staan voor Amsterdammers.
Toeristenbelasting
Uiteindelijk worden plannen altijd betaald door bezuinigingen, lastenverhogingen of door geld te lenen. Voor de grote investeringen wordt er met name voor gekozen om geld te lenen. Dat leidt weliswaar tot een hogere schuld, maar volgens coalitiepartijen blijft die binnen de bandbreedte van wat verantwoord is en is het een legitiem middel voor noodzakelijke investeringen in de stad.
Voor reguliere taken als de gemeentereiniging kun je echter geen geld lenen. Om de stijgende kosten daar te dekken, wordt onderzocht waar flink bezuinigd kan worden, maar de resultaten daarvan worden pas in het voorjaar verwacht. Vooralsnog kijkt het college vooral naar het verhogen van de inkomsten. Eerder is het betaald parkeren al uitgebreid en ging de belasting voor huiseigenaren (ozb) omhoog. Dit keer zal het tarief van de toeristenbelasting met minimaal 1 procentpunt stijgen, wat naar verwachting ten minste 35 miljoen euro extra oplevert.
Coalitiepartijen PvdA, GroenLinks en D66 hebben het college al aangemoedigd dit verder te verhogen, maar het is nog de vraag hoever het college hierin wil gaan.
Republiek Amsterdam
De begroting voor 2024 is daarom vooral het op peil houden van alles wat er al is. Daarnaast lijkt het erop dat de Haagse politiek de komende jaren meer zal kiezen voor de regio dan voor de Randstad, waardoor het de vraag is hoeveel geld in de toekomst nog naar Amsterdam gaat voor grote projecten.
Amsterdam zal voorlopig vooral zijn eigen broek moeten ophouden. Dat zal in de gemeenteraad de komende weken debat opleveren. Zo werkt de VVD aan een tegenbegroting waarin Amsterdam bezuinigt op het eigen ambtelijk apparaat.
Waar coalitiepartijen vinden dat Den Haag toch écht over de brug moet komen om te helpen bij alle uitdagingen van de stad, vindt de VVD dat het stadsbestuur te makkelijk naar Den Haag wijst en vergeet in de spiegel te kijken naar de eigen hoge uitgaven.
Donderdag presenteert Van Buren haar begroting voor 2024.
