Het Amsterdamse Comité 4 en 5 Mei krijgt kritiek vanwege het gebruik van de term ‘genocide’ bij de oorlog in Gaza. De term wordt gebruikt in een aankondiging van een vrijheidsmaaltijd. Volgens de critici moet het Comité zich niet bemoeien met de oorlog in Israël en Gaza, maar alleen met het herdenken van de Tweede Wereldoorlog. De nieuwe voorzitter Andrée van Es heeft een interview gegeven aan Het Parool, maar rept niet over genocide. Het Centraal Joods Overleg is verbijsterd en boycot Van Es.
Het viel X-gebruiker Ruben Vis op dat het Amsterdamse 4 en 5 Mei-comité de term ‘genocide’ gebruikt waar het gaat om de oorlog van Israël tegen Hamas. In een aankondiging van een vrijheidsmaaltijd in uitgaanscentrum Sexyland staat: ‘Tijdens de vrijheidsmaaltijd luisteren we naar stemmen uit de kunstinstallatie ‘ik en jij’, waarin mensen anoniem vertellen wat de genocide in Gaza en de verschrikkingen in Israël en Palestina met hen doen’.
Sinds enige jaren organiseren de lokale 4 en 5 Mei-comités vrijheidsmaaltijden, waarin mensen samenkomen om onder het genot van een eenvoudige doch voedzame maaltijd te praten over wat vrijheid voor hen betekent. De onderwerpen lopen vaak uiteen. Dat de vrijheidsmaaltijd in Sexyland de oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza als insteek zou hebben, hadden sommigen niet verwacht.
Propaganda
Op sociale media wijzen gebruikers vooral op het woord ‘genocide’, een term die omstreden is omdat niet bewezen is dat Israël in Gaza ‘genocide’ pleegt. ‘”De genocide in Gaza”. Het 4 & 5 mei comité misbruikt de Holocaust slachtoffers en gevallen soldaten voor haar politieke propaganda. Er dient onverwijld actie hiertegen genomen te worden. Vanuit de politiek, de belangenorganisaties, de gemeente Amsterdam etc’, schrijft Gideon van der Sluis op zijn account vanuit Israël.
Anderen doen ook hun beklag. Ruben Vis post: ‘Voor het Amsterdams 4 & 5 mei comité is het duidelijk: genocide in Gaza’. De post ging viraal. In een andere post wijst hij op het wegpoetsen van het woord ‘Auschwitz’ tijdens de dodenherdenking in De Baarsjes. ‘Het is ‘Nooit meer Auschwitz’. Laatste woord laten ze weg bij #Dodenherdenking op Columbusplein in De Baarsjes 020. ‘gebeurtenissen in Gaza’ staat er wel. Sara & Leo Monossohn (Auschwitz, 1942) woonden op Columbusplein 24. ‘Nooit meer’ gaat over hen’.
Uri van As schrijft op X: ‘Het verschrikkelijk comité @4en5mei hadden we jaren geleden al moeten opheffen. Het is een kwaadaardig gezelschap dat fatsoenlijk en waardig herdenken van onze doden ieder jaar verder aantast en besmeurd’. Anderen zeggen dat het Comité niet gaat over de oorlog in Gaza en Israël, en dat het zich alleen moet bemoeien met het herdenken van de Tweede Wereldoorlog. Weer anderen vrezen voor nivellering en vervaging. ‘Nog ff dan worden de nazi’s herdacht’, schrijft @P0eMPieDinges.
Opvolger Cohen
Eerder zwaaide de Amsterdamse oud-burgemeester Job Cohen (PvdA) af als voorzitter van het Amsterdams Comité 4 en 5 Mei. Hij is opgevolgd door oud-GroenLinks-wethouder en voormalig CPN-Tweede Kamerlid Andrée van Es. Zij heeft een groot interview aan Het Parool gegeven waarin ze de term genocide niet gebruikt. Wel moet er voor iedereen ruimte zijn om op eigen wijze te herdenken. De slachtoffers van Gaza kunnen daar ook toe behoren.
Van Es haalt kunstenares Tina Farifteh aan, die Ik en Jij maakte. “Na 7 oktober ging zij op zoek naar de menselijkheid in de stad vol verdriet. Zij heeft toen een telefooncel neergezet op diverse plekken in Amsterdam en mensen gevraagd hoe zij zich voelen. Op 5 mei zullen de mensen die verhalen kunnen horen tijdens een vrijheidsmaaltijd in Sexyland.” Van Es: “Zij vraagt gewoon: hoe gaat het met je in deze tijd? Je luistert naar elkaars pijn. Je hoeft er niet op te reageren. Ik vind het een fantastisch concept. Het is naïef om te denken dat je altijd het gesprek met elkaar kunt aangaan, soms heb je de ruimte nodig om je pijn te uiten.”
Volgens Van Es hoort verdriet over de Tweede Wereldoorlog er evengoed bij als huidig oorlogsgeweld. De oud-politica stelt dat er nog genoeg verhalen van Joden uit de Sjoa zijn om het herdenken overeind te houden. “Alles kent natuurlijk zijn eigen dynamiek, maar ik ben helemaal niet zo bang dat dat zal verdwijnen. Het is de kunst om de herkenning te vinden. Herdenken moet niet voelen als ‘het sluit mij uit’. En het moet geen heilig iets worden.”
Boycot van CJO
Het interview met Van Es schiet in het verkeerde keelgat bij het CJO, dat er verbijsterd over is. ‘Uit de uitspraken van Van Es in Het Parool blijkt dat zij als voorzitter van het Amsterdams 4 en 5 Mei-comité een andere visie heeft op de Nationale Herdenking. Zij wil dit moment klaarblijkelijk ook aangrijpen om aandacht te vragen voor de slachtoffers in Gaza. Daarnaast maakt zij impliciete vergelijkingen tussen de verschrikkingen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de oorlog tussen Israël en Hamas’, schrijft voorzitter Chanan Hertzberger.
‘Het CJO vindt de uitspraken van Van Es ongepast en onacceptabel en zal dan ook niet aanwezig zijn bij bijeenkomsten en herdenkingen waar Andrée van Es en/of het Amsterdams 4 en 5 mei comité bij betrokken is’, aldus Hertzberger. ‘Daarnaast roepen wij het Nationaal 4 en 5 mei comité op zich te distantiëren van de uitspraken van Van Es’.
Reactie Van Es op CJO
Van Es zegt inmiddels te hebben kennisgenomen van de onrust die het interview heeft veroorzaakt onder de achterban van het CJO. ‘Dat raakt mij zeer’, schrijft ze. ‘In het Amsterdam 4 en 5 mei comité wordt met grote zorgvuldigheid en integriteit nagedacht over wat we in Amsterdam herdenken op 4 mei: de grote wonden die geslagen zijn in de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog; de deportatie en moord op een groot deel van de Amsterdamse Joodse bevolking en Roma en Sinti. De ontmenselijking en uitsluiting die daartoe hebben geleid, en ook het verzet daartegen, terwijl tegelijkertijd zovelen onverschillig waren’.
‘Dat is de basis van het herdenken, waarin twee dingen belangrijk zijn. Het blijven vertellen over wat er toen gebeurde, ook dit jaar weer: bij de intieme herdenkingsbijeenkomsten Open Joodse Huizen – en Huize van Verzet, tijdens al die lokale herdenkingen en Theater na de Dam. En het zoeken van verbinding met alle Amsterdammers die daarvan deel uit willen maken’.
