‘Met klem’ roepen de briefschrijvers de Tweede Kamer, de Amsterdamse gemeenteraad en Ninsee (Het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis) op ervoor te zorgen dat de herdenking op 1 juli niet wordt onteerd door de komst van Martin Bosma (PVV).
‘Sta niet toe dat het proces van heling van de geschiedenis, dat met dit herdenkingsjaar wordt gesymboliseerd, wordt geschonden. Stuur een vervanger. Stuur iemand die het meent,’ schrijven ze.
De brief is ondertekend door veel bepalende zwarte organisaties als The Black Archives, Vereniging Ons Suriname, Theater voor Keti Koti, Anton de Kom Stichting en Patta, maar ook door een groot aantal prominenten uit de zwarte gemeenschap, zoals Sylvana Simons, Glenn Helberg, Lilian Gonçalves-Ho Kang You, Babs Gons, Mitchell Esajas en Saundra Williams.
‘Expliciet racistisch’
De ondertekenaars schrijven dat Bosma’s persoon en functie niet los van elkaar kunnen worden gezien. ‘Martin Bosma draagt al twintig jaar een expliciete racistische ideologie uit met witte suprematie als uitgangspunt. Hij laat zich denigrerend en racistisch uit over Afro-Caribische Nederlanders. Hij ontkent de doorwerking van het slavernijverleden in de hedendaagse maatschappij, in de vorm van discriminatie en uitsluiting.’
Bovenal is Bosma het Kamerlid dat de excuses voor het Nederlandse slavernijverleden wil terugdraaien. Met zijn komst op 1 juli zou daarom een grens worden overschreden, en wordt de betekenis van Keti Koti geweld aangedaan. ‘Een kranslegging door deze Kamervoorzitter onteert de intrinsieke betekenis van dit moment voor veel Nederlanders,’ schrijven ze. ‘Het ontneemt iedere waarachtigheid aan het eerbewijs dat die daad symboliseert.’
De briefschrijvers vinden dat zijn komst politiek is. ‘De kranslegging door Kamervoorzitter Bosma met zijn reputatie van racisme, op de dag dat het leed wordt herdacht dat dit politieke systeem heeft teweeggebracht, betekent een verdere normalisering van racistische opvattingen en uitingen in de maatschappij. Deze daad wordt hiermee een politiek statement, dat het in onze Grondwet verankerde mensenrecht van non-discriminatie ridiculiseert.’
Kritiek richt zich op Ninsee
De kritiek uit zich ook op Ninsee, organisator van de herdenking. Voorzitter Linda Nooitmeer zei eerder Bosma te willen verwelkomen, omdat er sinds de herdenking in 2002 altijd vertegenwoordigers van de Eerste en Tweede Kamer worden uitgenodigd. Ze hoopte ook dat 1 juli een moment van bezinning zou zijn voor Bosma, zoals dat eerder ook voor premier Mark Rutte en Koning Willem-Alexander het geval was.
Toch is de voorzitter ook niet doof voor de grote kritiek vanuit de zwarte gemeenschap. De organisator heeft een brief aan Bosma geschreven waarin hij gevraagd wordt om te reflecteren. “We verwachten van zijn kant een reflectie op de woorden die hij uitgesproken heeft ten aanzien van het slavernijverleden en de zwarte gemeenschap. Als het leidt tot excuses, dan is dat prima, maar de inhoudelijke reflectie is belangrijker. De woorden die hij heeft uitgesproken zijn kwetsend.”
Ninsee vraagt om een vervanger als Bosma geen reflectie wil te tonen: de organisatie wil wel dat iemand namens de Tweede Kamer aanwezig is. Bosma zelf lijkt niet voornemens iemand anders te sturen, zo reageerde hij maandag in een Kamerdebat op Ninsees brief. “Ik heb nog nooit meegemaakt dat de Kamervoorzitter die is uitgenodigd eerst moet reflecteren,” zei hij. “En excuses ook nog.”
Bosma zei de signalen over zijn komst te betreuren en dat hij daar de Tweede Kamer vertegenwoordigt: “Ik ben zoals altijd neutraal. Voorzitters gaan daar altijd naartoe, het hoort bij onze belangrijkste herdenkingen.” Hij zal overigens geen toespraak houden, maar wel een krans leggen.
Demonstraties?
Het is de grote vraag hoe het nu verder gaat. Gevreesd wordt voor demonstraties als hij toch besluit te komen, zoals in 2005 ook gebeurde. De komst van toenmalige minister Rita Verdonk (Integratie en Vreemdelingenzaken) zorgde voor grote opschudding, omdat zij niet bepaald bekend stond als een voorstander van emancipatie en verdraagzaamheid, zo klonk de kritiek vanuit de zwarte gemeenschap.
Verdonk reisde wel af naar het Oosterpark en hield haar toespraak onder luid gejoel, maar moest de herdenking onder politiebegeleiding verlaten toen zij een krans wilde leggen. Woedende demonstranten drongen naar voren, waarna beveiligers haar terugtrokken en begeleidden naar het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis – het huidige OLVG.
Ninsee zegt te hopen dat er geen demonstratie plaatsvindt op 1 juli: ze hoopt dat mensen gezamenlijk stilstaan bij de ‘gruwelen van het verleden’. ‘Wij nodigen alle betrokkenen uit om dit belang voorop te stellen, en de plechtigheden te respecteren als een teken van onze gezamenlijke inzet voor een goed moment van reflectie.’
Halsema: niet politiek maken
Het debat werd vorige maand in de Amsterdamse gemeenteraad aangezwengeld door Denk, die de komst van Bosma als ‘ongewenst’ wil verklaren. Ook vanuit Zuidoost kwam de oproep om een vervanger voor Bosma te sturen. Burgemeester Halsema zei de emotie te begrijpen, maar vindt het belangrijk dat Bosma’s komst niet politiek wordt gemaakt.
Daarmee lijkt de kous niet af: deze brief maakt duidelijk dat de pijn in de samenleving veel dieper zit. Ook de Amsterdamse gemeenteraad debatteert er donderdag verder over. Inmiddels vragen na Denk ook GroenLinks, PvdA en D66 aan de Tweede Kamer om een vervanger te sturen.
GroenLinksfractievoorzitter Imane Nadif: “Ik hoop dat ze zich in Den Haag bewust zijn van wat het losmaakt voor de mensen voor wie de herdenking bedoeld is, en dat ze heroverwegen iemand anders te sturen.”
Oproep aan PVV: neem woorden terug
Ook Comité Boni (vernoemd naar de 18de-eeuwse vrijheidsstrijder Boni uit Suriname) heeft een brief aan de Tweede Kamer gestuurd. Guno Mcintosh schrijft dat ‘de nazaten van de tot slaaf gemaakten’ zich zorgen maken over de komst van Bosma, omdat PVV de excuses voor het slavernijverleden wil intrekken. ‘Wij accepteren niet dat op deze manier met ons verleden wordt omgegaan door de PVV,’ staat er in de brief.
Bosma zou volgens Comité Boni wél welkom zijn als hij zijn uitspraken uit het verleden intrekt, waaronder die over de excuses voor het slavernijverleden, en als hij zich inzet voor oprechte erkenning van het slavernijverleden. ‘Wij roepen de PVV op om haar verantwoordelijkheid te nemen en respect te tonen voor onze geschiedenis, door het intrekken van de excuses voor het slavernijverleden terug te nemen. Alleen dan is de PVV, die voor iedere Nederlander is, welkom op de herdenking op 1 juli.’
Over de auteur: David Hielkema schrijft over de Amsterdamse politiek en is daarnaast gespecialiseerd in onderzoeksverhalen. Tips of reageren? [email protected]
