Op de dag dat Amsterdam zelf zijn plannen voor komend jaar bekendmaakt, dreunt vooral het hoofdlijnenakkoord van het nieuwe radicaal-rechtse kabinet door op het gemoed van de Amsterdamse politici. Daar waar rechtse partijen tevreden door het stadhuis banjeren, buitelen links-progressieve politici over elkaar heen om hun afkeuring uit te spreken over het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, BBB en NSC.
Op grote thema’s als asielopvang, onderwijs, duurzaamheid en cultuur staan veel plannen voor alles waar het links-progressieve stadsbestuur van PvdA, GroenLinks en D66 niet voor staat. Een rechtse correctie, zullen ze bij het kabinet vinden. In Amsterdam zullen instellingen en bewoners de consequenties merken.
Een greep: Amsterdam zet al jaren in op brede brugklassen, zodat kinderen langer de tijd krijgen hun onderwijsniveau te bepalen, maar Den Haag schaft de subsidieregeling af. Waar Amsterdam heeft geëist dat Schiphol moet krimpen, vindt het nieuwe kabinet dat Schiphol moet kunnen blijven groeien met stillere en duurzamere vliegtuigen. En waar de nieuwe regering ‘fossiele rijders’ blijft steunen, zet Amsterdam juist vol in op de elektrische auto.
Progressieve waarden van de stad
Het meest symbolisch voor de diametraal andere houding is de asielopvang. De spreidingswet, omarmd door Amsterdam omdat het iets van de druk van de hoofdstad afhaalt, moet worden teruggedraaid. En waar Amsterdam zeer tevreden is met de permanente asielopvang die ervoor zorgt dat er niet langer groepen ongedocumenteerden op straat zwerven of woningen kraken, stopt Den Haag de bijdrage daarvoor.
Onduidelijk is in hoeverre het asielbeleid uitgevoerd kan worden. Het nieuwe kabinet heeft de wens om een asielcrisis uit te roepen, waardoor de mogelijkheid bestaat om de huidige regels – waarbij statushouders voorrang krijgen op een huurwoning – af te schaffen. Die maatregel wordt op haalbaarheid door juridisch experts betwist. Maar het symbolische effect ervan is groot.
Wat betreft klimaatambities staat de gemeente ook fel tegenover het kabinet: de regering wil zo min mogelijk windmolens op het land, terwijl Amsterdam juist blijft proberen windmolens neer te zetten. Amsterdam zal de komende jaren daarom steeds kijken: het kabinet wil dit, maar tot hoever reikt onze ruimte om zélf beleid te bepalen en hebben we eigen geld daarvoor?
Met al deze forse, al dan niet haalbare, ingrepen – in het asielbeleid, maar ook met de hogere belasting op kaartjes bij theaters, concerten en nachtclubs, de maatregelen tegen versterkte gebedsoproepen en bijna een miljard minder voor het klimaat – is het duidelijk dat dit akkoord niet alleen Amsterdamse instellingen en bewoners zal raken, maar ook de progressieve waarden waar de stad voor staat. Vooral in de kunst- en cultuursector vrezen velen verdere bezuinigingen.
Noord/Zuidlijn weer op tafel
Natuurlijk, er zullen zaken ook wél op goedkeuring rekenen bij het links-progressieve stadsbestuur. Voor het kindgebonden budget komt jaarlijks 300 miljoen euro extra vrij vanaf 2025, met woningbouw kan Amsterdam doorgaan waarmee het bezig is en in Den Haag ligt een bijdrage voor het doortrekken van de Noord/Zuidlijn, nadat dit eerder in de koelkast werd gezet, weer op tafel.
Maar de concrete maatregelen zijn vooralsnog eigenlijk het gesprek in de marge. Het stadsbestuur beseft dat het sowieso ingewikkelde jaren gaan worden waar de verschillen tussen hun progressieve kleur en de conservatievere signatuur van de regering nog zichtbaarder worden. Amsterdamse wethouders zien er tegenop zich te moeten verhouden tot PVV-ministers, want ze vinden dat extreemrechts steeds verder wordt genormaliseerd.
Zelfs bij de Amsterdamse VVD, hoewel tevreden dat bijvoorbeeld ondernemers lastenverlichting tegemoet kunnen zien, wordt met enige terughoudendheid gekeken naar de zin in het regeerakkoord waarin het nieuwe kabinet zich uitspreekt over seksuele voorlichting op scholen en dat dit beter en neutraal moet. Fractievoorzitter Daan Wijnants: “Als Amsterdamse VVD denk ik ook dat we niet moeten doorslaan naar een té conservatief verhaal.”
Tegelijkertijd blijft Amsterdam financieel voor een groot deel afhankelijk van het Rijk. Vandaag werd bijvoorbeeld al aangekondigd dat het kabinet 10 procent wil bezuinigen op specifieke uitkeringen richting gemeenten. Na de schok, zal in Amsterdam het lobbyen met Den Haag snel beginnen.
Over de auteurs: David Hielkema en Tim Wagemakers schrijven over de Amsterdamse politiek. Tips of reageren? [email protected].
